Zelfs de agenten die Abdoullah T. verhoorden, vonden het een goede grap: hij reed op 28 december vorig jaar zijn jeugdvriend gevangenis De Schie in Rotterdam uit, op een karretje, verborgen in een blauwe vuilniszak.
Maar nu zit hij mooi met de gebakken peren. Abdoullah T. (27) moet vandaag voor de rechter verschijnen, terwijl hij dacht dat het niet strafbaar was om zijn vriend te helpen ontsnappen. ,,Ik vind het niet grappig”, zegt hij tegen de rechters, die ook lichtjes gniffelen als de rechtszaak begint. ,,Ik ben er niet blij mee. Nu zit ik hier, terwijl ik net werk had.” Een paar uur later zal de rechtbank hem veroordelen tot drie maanden cel. Het was het idee van Karim T. (26), vertelt Abdoullah aan de rechtbank. ,,Karim kwam mijn cel binnen om afscheid te nemen. Ik had mijn ontslagbrief, ik ging die dag naar huis. Hij vertelde dat hij problemen had. Het verhaal ging dat hij neergestoken ging worden door een jongen die hij had uitgescholden. Die dreiger was geen normale jongen, hij kwam uit Amsterdam. Het ging om een jongen van de mocromaffia.”
Voor hij het wist was zijn vriend Karim al in de vuilniszak gekropen. ,,Ik voelde me onder druk gezet. Hij heeft me meerdere malen verteld dat het niet strafbaar was wat ik voor hem zou doen.” Abdoullah en Karim kennen elkaar al jaren uit Gouda. Ze waren buurjongens en zaten vanaf groep drie bij elkaar in de klas. ,,Ik zat er al in”, heeft Karim aan de politie verteld. ,,En toen kon Abdoullah geen nee meer zeggen.” Karim is een stuk kleiner dan Abdoullah. Hij verborg zich in de zak en Abdoullah rolde de kar waarop de zak stond de gevangenis uit. ,,Ik dacht: dit is PI de Schie”, zegt T. tegen de rechtbank. ,,Die zak zal wel worden opengemaakt. Dan wordt hij ontdekt en wordt Karim alsnog overgeplaatst. Normaal wordt altijd alles gecontroleerd als je naar buiten gaat.”
Lege afdeling
Maar deze keer was er geen controle. Abdoullah kon zó naar buiten wandelen, met zijn vriend in de zak. Bij de afdeling BAD (Binnenkomst Afdeling Delinquenten) was niemand. Buiten zocht Abdoullah een goede plek uit om zijn vrachtje te lossen. Hij zette de zak met Karim erin tussen de auto’s, uit het zicht van de camera’s. Karim kroop eruit en verdween. Hoe het kan dat niemand de spullen van Abdoullah controleerde, blijft een raadsel. Dat verbaast ook de rechtbank. ,,Is er betaald of zo?”, vraagt een van de rechters zelfs aan T. ,,Ik zou het niet weten”, zegt T. Een onderzoek van de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) heeft niets opgeleverd, zegt een woordvoerder. ,,Wel zijn de procedures aangescherpt.”
Heel even leek het er nog op dat het mis zou gaan, heeft Karim aan de politie verteld. Een bewaarder vroeg of hij die blauwe vuilniszak van het karretje moest halen. ,,Ik bleef heel stil liggen. En toen hoorde ik Abdoullah antwoorden: “nee, nee, dat doe ik zelf wel.” Karim T. werd in februari opnieuw aangehouden, door agenten die in Rotterdam aan het posten waren bij een bedrijf.
Beperkt
Abdoullah T. heeft zich zelf bij de politie gemeld. Hij wil zijn leven beteren, vertelt hij aan de rechtbank. Hij heeft een lang strafblad en staat in de Goudse top-zestig, een lijst met veelplegers. Hij zat deze keer in de Schie vanwege inbraken. Volgens zijn advocaat Susan Koster heeft hij een IQ van zestig, waardoor hij verstandelijk beperkt zou zijn. ,,Iemand met beperkte verstandelijke vermogens zal eerder dan wij denken dat hulp bij ontsnappen niet strafbaar is”, zegt ze.
De rechtbank is ervan overtuigd dat Abdoullah wél wist dat zijn hulp strafbaar zou zijn. Dat blijkt onder meer uit het feit dat hij de vuilniszak op een plek zette waar niemand hem kon zien. Volgens de rechtbank had Abdoullah een bewaker moeten vertellen dat het leven van zijn vriend in gevaar was. ,,U heeft de verkeerde keuze gemaakt.” Advocate Susan Koster vindt het vonnis onbegrijpelijk. ,,Weet de rechtbank niet wat er gebeurt met zo’n jongen als hij dat zegt? Er zitten mensen in getuigenbeschermingsprogramma’s omdat ze praten over die gasten.” Ze zegt meteen in hoger beroep te gaan.
Het lijkt vreemd: zelf ontsnappen uit de gevangenis is in Nederland niet strafbaar. Iemand helpen ontsnappen wel. ,,Je hoeft niet mee te werken aan je eigen vrijheidsbeperking’’, legt advocaat Wesley van Soest, die gespecialiseerd is in detentierecht, uit. Het feit dat je niet verplicht kan worden om een verklaring af te leggen over je eigen – mogelijk strafbare – gedrag, komt voort uit dezelfde gedachte.
Het verandert als er geweld wordt gebruikt bij een ontsnapping, of als een gedetineerde iets vernielt. ,,Dan word je vervolgd voor mishandeling of vernieling”, vertelt Van Soest. ,,Maar nog steeds niet voor de ontsnapping.”
Wie hulp biedt bij een ontsnapping verstoort de ongestoorde tenuitvoerlegging en het gezag van de rechterlijke beslissing. En dat is wel strafbaar. Wie een ander helpt met ontsnappen kan een maximumstraf van vier jaar cel krijgen.
Een ontsnapping blijft trouwens niet helemaal zonder gevolgen. Een gevangene die is ontsnapt en wordt gepakt kan fluiten naar zijn voorwaardelijke invrijheidstelling en komt dus niet eerder vrij. Verder komt hij of zij vaak onder verscherpt toezicht te staan.