Proef tegen vuurwapengeweld De rechter toetste deze week voor het eerst een Rotterdamse proef waarbij de politie ‘risicovolle’ burgers altijd mag fouilleren. „Hij kan niet fatsoenlijk over straat”, zegt de advocaat van de eiser.

Ja, de eiser hééft een strafblad, zegt zijn advocaat Esther Blok. En hij is vandaag niet aanwezig in de rechtbank omdat hij een werkstraf moet uitvoeren.

Maar haar cliënt, een 39-jarige Rotterdammer, is nooit veroordeeld voor wapenbezit in het openbaar en de laatste keer dát hij veroordeeld is voor wapenbezit was vanwege „een klein gaspistooltje”, zegt zij. Een compacte ‘ladykiller’, die hij drie jaar terug thuis had liggen. „Púúr decoratief. Rechter, als ik ermee zou schieten vanaf mijn stoel, zou de kogel voor u op de grond vallen”, zegt advocaat Blok.

Is het daarmee terecht dat justitie deze man heeft bestempeld als ‘veiligheidsrisicosubject’? En dat de politie hem te allen tijde mag fouilleren? Nee, zegt zijn advocaat. „Hij kan niet fatsoenlijk over straat.” Als ‘veiligheidsrisicosubject’ wil hij ook niet met zijn naam in de krant.

De rechter toetste deze week voor het eerst een Rotterdamse proef uit 2019 waarmee de politie bepaalde personen op basis van een risicoprofiel zes maanden lang altijd kan fouilleren. Justitie wijst met behulp van een politieprofiel – op basis van onder meer het strafblad, meldingen en een ‘risicotaxatie geweld’ – personen aan als veiligheidsrisicosubject.

Een brief

Justitie verwacht dat deze personen in de toekomst vuurwapens zullen gebruiken en schrijven hen daarom aan. De strekking van de brief: mochten wij u tegenkomen in de komende zes maanden, dan kunnen wij u, en met wie u bent, te allen tijde fouilleren. Ook mogen we uw vervoersmiddel doorzoeken. Werkt u niet met ons mee? Dan pleegt u een misdrijf.

De rechtszaak van vandaag is belangrijk voor het Openbaar Ministerie. De proef is één van de pijlers van de aanpak van excessief wapengeweld, wat justitie en politie als groot probleem in Rotterdam zien. Het OM weet ook dat het de grenzen van de wet opzoekt, want ‘persoonsgericht’ fouilleren gaat verder dan per gebied.

Advocaat Blok eist dat de proef stopt. Omdat het strafblad een belangrijke bron is waarop het profiel is gebaseerd, gaat het volgens Blok in tegen het principe dat je niet twee keer voor hetzelfde gestraft mag worden. Ze vraagt zich ook af of het profiel genoeg aanleiding is om iemand een half jaar altijd te fouilleren. De ‘subjecten’ hebben ook nog geen mogelijkheid tot bezwaar én is het een inbreuk op het grondrecht met rust gelaten te worden.

Hoe zit het volgens OM met de wettelijke basis? Personen hoeven niet per se verdachte te zijn om gefouilleerd te worden, zegt de advocaat van het OM, Marianne Hirsch Ballin. Als er concrete aanwijzingen zijn dat bepaalde strafbare feiten gepleegd worden of gaan worden, mag fouilleren ook. Volgens Hirsch Ballin is het bovendien geen gegeven dat een agent, als die de eiser tegenkomt, meteen fouilleert. „De verbalisant maakt ter plekke, afhankelijk van de situatie, de afwegingen.”

Strafblad

De 39-jarige Rotterdammer heeft een strafblad met „wel degelijk meerdere wapengelateerde gedragingen”, zegt Hirsch Ballin. Volgens politieinformatie begeeft hij zich in kringen waar vuurwapens „een rol spelen”. Van een veroordeling voor hetzelfde feit zou dus geen sprake zijn.

„Wat is dan de meerwaarde van die brief?”, vraagt de rechter zich af. De politie kan de afweging tot fouilleren dus wettelijk gezien toch prima zelf maken? Zonder brief, op straat, in het moment.

De brief heeft ook een preventieve werking, volgens Hirsch Ballin. En het risicoprofiel is een concrete aanwijzing om direct te kúnnen fouilleren, voegt de officier van justitie van het parket Rotterdam toe.

Advocaat Blok besluit: „Er rust een zware last op mijn cliënt. Hij gaat nog moeilijk de deur uit. Loopjes of ritjes gaat hij uit de weg, uit angst voor fouilleringen van hem en met wie hij dan is.”

„Het is simpel, je moet geen wapen dragen”, werpt Hirsch Ballin tegen.

De rechter snapt de eiser wel. „Als je ieder moment gefouilleerd kan worden, dan is dat nogal een onrustig gevoel.”

Uitspraak binnen twee weken.

Bron: NRC